شیطان کیست؟ در مذاهب مختلف، شیطان نیروی شر عالم تلقی میشود. لوسیفر، سرور شیاطین اما یک الهه مقرب دربار است. الههای که در فرهنگ اسلامی «عزازیل» خوانده شدهاست. عزازیل از تسجد به انسان سرباز میزند و بدین سان به «شیطان» سقوط میکند. هزاران سال است که ما «شیطان» را مبدأ و آغازگر رفتار گناهآلود انسان فرض کردهایم. از قدیمیترین متون فلسفی و مذهبی تا آخرین یافتهها و پژوهشهای روانشناسی، جامعهشناسی، انسانشناسی، جرم شناسی و ...…
ادامه مطلب »
دسته: تفکر سیستمی
پیکان سرنوشت ما روایتی جذاب و گیراست. روایتی از پیکانی که در واقع تاریخچه توسعه صنعتی ایران را به چالش میکشد. روایت توسعه در زمینی بایر که در آن هر تلاشی برای باروری خاک و پیشرفت کلان، صرفا سی سال عمر میکند. داستان پیکان سرنوشت ما خواندنی است، نه از آن جهت که تجربه کارآفرینی نابی به قلمی ساده و گیرا نوشته شدهاست، خواندنی است چون سراسرش غم و درد است. سراسر این کتاب مملو…
ادامه مطلب »
فرشته زیر آخرین پستم کامنتی گذاشتهاست که به نظرم میتوان پاسخش را به یک پست وبلاگی تبدیل کرد. ابتدا صحبتهای فرشته را بخوانیم: [su_spoiler title="صحبتهای فرشته" style="fancy" icon="plus-square-1"] سلام وقت بخیرتبریک میگم این موندگاری رو میدونم برای کسیکه نمی تونه یه جا قرار بگیره چه کاره سختیه ولی حتما لذت خودش رو داره انجام کارهای بعید و دور از ذهن آقای مشیرفر عزیز من هم مثل دوست پشت کنکوری مون نقشه راه میخام!برای کسیکه نویسندگی…
ادامه مطلب »
سیستمهای توسعهای چگونه رشد میکنند؟ اصلا سیستم چگونه قرار است به سوی رشد برود؟ مقدمه پیشتر از تلقیهای نادرست ما از توسعه نوشتهام. نوشتم که سیستمهای توسعهای بنا به مقتضیات درونی خودشان پیش میروند و بیشتر فشار اعمالی از بیرون بر آنها معمولا به ثمر نمینشیند. جایی نوشتم که علت اصلی شکست برنامههای توسعه درایران، معمولا در آناکرونیسم و آناپولیسیسم است. یعنی زمانپریشی و مکانپریشی. دستمایه اصلی نگارش این مطلب اما کتاب «رقص تغییر» پیتر…
ادامه مطلب »
مقدمه چند هفته پیش کتاب «پوست در بازی» با پیگیری «سعید رمضانی» به دستم رسید. این کتاب یک اثر «ماقبل آخرین اثر» نسیم طالب است. (آخرین کتابش را با عنوان The statistical Consequences of Fat tails نوشته است که اگر مایل باشید، میتوانید از بخش کتابهای مرجع من دانلود کنید. (اینجا کلیک کنید و زیر عنوان «پیچیدگی و سیستمهای پیچیده» را ببینید.) قبل از آنکه در این مورد چیزی بنویسم، باید بگویم که خود سعید…
ادامه مطلب »
این مطلب ناقص، در دست تهیه و ابتدایی است. تمام مطالب این نوشته در همۀ بخشهای آن صرفا «سندی در حال تدوین» هستند که در ویرایشهای بعدی تکمیلتر خواهند شد. هم به دلیل نیاز سایت به آپدیت شدن و هم به دلیل باز شدن باب گفتگو و نظرخواهی از مخاطبان، این مطلب پست میشود. حقوق محتوا **** این نوشته صرفا جهت نشان دادن مدلی برای ساختن مدارس سیستمی و اصلاح نظام و ساختار آموزش و…
ادامه مطلب »
تا حالا برایتان پیش آمده است جایی باشید و برای کسی غیر از خودتان اتفاقی بیفتد؟ مثلا کیف کسی را بزنند یا شخصی را جلوی چشمتان کتک بزنند؟ در این مواقع چه میکنید؟ ممکن است در چنین مواقعی یکی از چند حالت زیر را برگزینیم: در واقعه مستقیما دخالت کنیم.در واقعه هیچ دخالتی نکنیم و صرفا به تکان دادن سرمان بسنده کنیم.در واقعه هیچ دخالتی نکنیم، محل را ترک کنیم.در واقعه هیچ دخالتی نکنیم، از…
ادامه مطلب »
تا کنون دو مقاله در مورد نفرین منابع و بیماری هلندی اقتصاد ایران نوشتهام. پیشتر توضیح دادهام که ما بیشتر از آنچه دچار نفرین منابع باشیم، دچار بیکفایتی سیستماتیک هستیم. اما طبق قرارمان قرار نیست دیگر از «توسعهنیافتگی» ایران بنویسم. قاعدتا با ادبیات شبکههای اجتماعی «لایک خور» چنین نوشتههایی همیشه بالاست. به هر حال میتوان به هزار و یک دلیل و برهان متوسل شد و «خود زنی» کرد. درست همانطوری که قدیمها میشد برای دیگران…
ادامه مطلب »
تا کنون به این فکر کردید که برخی از رفتارهای جمعی ما، غیر از آن چه یاد گرفتیم، از «محیط» در برگیرندۀ ما هم تاثیر میپذیرد؟ [su_note note_color="#43b715"] تأکید البته روی همه رفتارهای جمعی نیست. روی «تصمیمگیری» است. روی نقش چیزی است که نسیم طالب مکررا در Fooled by randomness از آن سخن میگوید: شانس و محیط تصمیمگیری.[/su_note] گاهی این پدیده «تجانس گروهی» است، گاهی «تئوری بازی»، گاهی «قوی سیاه». در واقع بیشتر موارد شناخت…
ادامه مطلب »
در رادیوی ۶ اپیزودی «توسعه» قرار است از چه چیزی صحبت کنیم؟ در این رادیو من و تهمتن برومند (جامعه شناس توسعه) از «سیستم» و نقش سیستم در توسعه پایدار صحبت میکنیم. در اپیزود اول سیستم را از دیدگاه «لومان» تعریف میکنیم، سپس کمی در مورد نظریۀ بازیها توضیح میدهیم و در نهایت وارد بحث «سایبرنتینک» میشویم. در اپیزودهای بعدی از «کاربرد» این نظریهها و سیستم در بحث «توسعه» بهره خواهیم برد. برای دریافت منابع…
ادامه مطلب »
توسعۀ پایدار چه ارتباطی با اخلاق دارد؟ چه زیرساختهای اخلاقی برای توسعهیافتگی مورد نیاز است؟ کارکردهای اخلاقی چگونه به توسعهیافتگی میرسند؟ پیشنوشت:این نوشته ماحصل یک بحث دونفره بین من و پویا شیخحسنی در باب توسعه است. البته نوشتن این متن بیشتر از سه ماه به طول انجامیدهاست و دائم در حال سبک-سنگین کردندشان بودهام. آنچه در ادامه میخوانید بر خلاف بیشتر نوشتههای این وبلاگ که در آنها همواره بر مستدل بودن و مستند بودن بحثهای…
ادامه مطلب »
مفهوم تمایز آنچه اینجا مینویسم گزارشی شخصی از مفهوم تمایز در زندگی است. نه اصراری بر درستیاش دارم و نه بر دقیقبودنش تأکید خواهم کرد. صرفا گزارشی است از دیدهها و تجربهها از افرادی که توانستند در وضعیت نابسامان اقتصادی (که قرنهاست گریبانگیر ماست) از طریق ایجاد تمایز «موفقیت» را تجربه کنند. در این چند ماه موارد بسیار زیادی از پیامهایی داشتم که در این زمینه از من مشاوره میخواستند: چگونه وارد بازار کار شویم؟…
ادامه مطلب »
بیماری هلندی چیست؟ بیماری هلندی وضعیتی در اقتصاد است که در آن به دلیل استفادۀ گسترده از منابع زیرزمینی، ارزش واقعی نرخ ارز افزایش مییابد. در این حالت بخشهای صنعت و کشاورزی قادر به رقابت نبوده و کمکم تضعیف میشوند. در نتیجه رفتهرفته ثروت انباشتهشده از محل فروش منابع طبیعی (خام یا فرآورده) در بخشهای غیرقابل مبادله نظیر مسکن، بخشهای پرارزش نظیر فلزات گرانبها (از جمله طلا) و خود ارز تجمع مییابد. این وضعیت در…
ادامه مطلب »
راهکار برونرفت از #بحران امروز چیست؟ «اختصاص تمام پول نفت به حوزههای علمیه و آقازادگان، با دریافت التزام عملی که وارد کار اقتصادی و مملکتداری نخواهند شد.»#رشته_توییت — Yavar Moshirfar (@Ymoshirfar) August 6, 2018 *** کلیه مطالب این نوشته در همۀ بخشهای آن صرفا بیانگر نظرات، عقاید و اندیشههای شخصی نویسندهاش میباشد و ممکن است در همۀ بخشها حاوی کژتابی، کجفهمی و مملو از اشتباه باشد. نویسنده ضمن پذیرش حق نقد خواننده، با اعتقاد…
ادامه مطلب »
فکر میکنم بیشتر از انتقادات و تحلیلهایی که همیشه در مورد توسعه مینویسم، شاید بهتر باشد کمی هم روی راهکارهایی که ممکن است ما را به «توسعه» نزدیک کنند بنویسم. به قولی اگر قرار است خودم را انسان آگاهی در حوزۀ توسعه بدانم، بهترین راه این است که روش رشد و توسعه را به خوانندگان این وبلاگ بیاموزم. یا بهتر است تصحیح کنم: به جای تحلیل چرا توسعه نیافتهایم (که مأموریت دائمیتر شخص من در…
ادامه مطلب »
قاب توسعه از مشروطه و وقایع مربوط به آن تا انقلاب ۵۷ حدود ۷۲ سال فاصله است: تقریبا چهار نسل بین این دو انقلاب فاصله انداختهاند. تقریبا به اندازۀ چهار نسل ابعاد، آرمانها و خواستههای این دو انقلاب از همدیگر فاصله گرفتهاند. دو شاخص اصلی و مهم تمایز این دو واقعه از همدیگر در ماهیت درونی این دو واقعه پنهان است. ماحصل واقعۀ اول و درونمایۀ آن تلاشی برای رهایی از سنت است و ماحصل…
ادامه مطلب »
در پی بحثها و فیدبکهای خوبی که از دوستان در مورد نوشتۀ قبلی دریافت کردم، احساس میکنم مواردی در آن نوشته همچنان نیازمند توضیح هستند. هر چند معتقدم علوم انسانی و فکری عرصۀ ادبیات و تفکرات انتزاعی است و هر تفکری زائیدۀ پیشزمینه و درونمایۀ فلسفی و تاریخی خودش است، اما لازم میبینم تأکید کنم که اساسا نویسنده همواره بر این باور است که یافتهها و نوشتهها و درکش از «توسعۀ پایدار» در پرتو زمان و…
ادامه مطلب »
سلام و شب بخیر خدمت دوستان گرامی بسیار خرسندم که فرصتی دست داد تا امروز پنجشنبه ۲۱ تیرماه ۱۳۹۷ در خدمت دوستان، فرهیختگان و علاقمندان به بحث توسعۀ پایدار باشم. امیدوارم که در این فرصت کوتاه از ماحصل گفت و شنودمان مطالبی بیاموزیم و در پایان چیدمان مرسوم انگارههای ذهنی ما سامان منظمتری یافته باشند. در چهار سال اخیر که مطالعات و پژوهشهایم پس از سؤال اساسی «چه باید کرد» به صورت جامعتر…
ادامه مطلب »
مقدمه قبلا در این وبلاگ از این مسئله صحبت کردیم که «خشونت بر خلاق تصور آقای برشت، در ذات بشر نهادینه شدهاست» و بشر صرفا زمانی میتواند نسبت به همنوعش خشونت کمتری بورزد که شدیدا در چارچوبها و سیستمها محدود شدهباشد. این خشونت ممکن است از نوع فیزیکی هم نباشد. ممکن است انسانی هوس کند با استفاده از روابط و رانت اطلاعاتی، سیاسی یا اقتصادی، در فرصتهایی که در سیستم کلان برایش به وجود آمدهاست…
ادامه مطلب »
قبلا تأکید کردهام که «توسعه چهرهای تماما زنانه دارد» و پایداری توسعۀ آیندۀ ایران تا حد زیادی به «زنان» وابسته است. پیرامون بحثهایی که بعدها ذیل آن نوشته صورت گرفت، و پیامهایی که در رسانههای مختلف دریافت کردهام، احساس میکنم همچنان نیاز به توضیح و تفسیر این نوشته وجود دارد. به هر حال من معقتدم علاوه بر نارسائیهایی که ذاتا با زبان فارسی آمیخته است، برخی آفتهای فکری هم گریبانگیر این بحث بوده و هست…
ادامه مطلب »
سنت و تجدد در مفهوم تقابل افکار جاری با افکاری است که قبلا در محیط وجود نداشتهاند. میزان آشتی و همزیستی این دو یکی از شاخصهایی است که برای تأثیرگذاری یا تأثیرپذیری جوامع از توسعه میتوان به آن اندیشید. جنبشهای متعددی در طول تاریخ بشری در مقابله با «تجدد» پا گرفتهاند که از مهمترین نمونههای آن در جوامع اروپایی، میتوان جنبش «لودیتها» و در جامعۀ ایران ممنوعیت ویدئو را میتوان مثال زد. از آن سو…
ادامه مطلب »
این نوشته بسیار طولانی و حاوی بیش از ۴ هزار کلمه است. لطفا زمانی که هیچ کار مفید دیگری ندارید، به مطالعهی آن بپردازید. برای پیشگیری از اتلاف وقت شما، من متن نوشته را در یک فایل PDF برایتان آوردهام که میتوانید آن را پرینت گرفته و مطالعه نمایید. مقدمه گفتگو محوریترین و مهمترین اصل و پایه برای توسعهی پایدار است. من بارها در این وبلاگ بر این جمله تأکید کردهام و همچنان معقتدم…
ادامه مطلب »
توسعه چهرهای تماما زنانه دارد آنچه در این نوشته میخوانید مطابق معمول این وبلاگ نظرات، اندیشهها و برداشتهای شخصی نویسندهاش هستند و نویسنده در تمامی بخشهای این متن با اعتقاد تردیدآمیز به «مرگ مؤلف» این مطلب را نوشتهاست. بدیهی است این نوشتهها برای فهم بهتر مسئلهی توسعه نگاشته میشوند و قابلیت ارجاع به عنوان رفرنس را ندارند. نقش زنان در توسعهی پایدار چیست؟ این کمابیش عنوان سؤالی بود که دیرزمانی «معصومه شیخمرادی» از من پرسیدهبود.…
ادامه مطلب »
کتاب ما ایرانیان مقصود فراستخواه «ما ایرانیان» مقصود فراستخواه یکی از مهم ترین کتاب هایی است که برای فهم همه جانبه موضوع «توسعه و عقب ماندگی» باید خوانده شود. کتابی است که برای درک توسعه حتما باید چند باری خوانده شود. یا بیش از چندین بار و خط به خط و موضوع به موضوع کاویدهشود. ما ایرانیان مقصود فراستخواه بر یک مسئله مهم استوار است: «مسئله محور»است. عمدتا کشندهترین مشکل در هر سیستمی این است…
ادامه مطلب »
قلمروی خرد و کلان در توسعه به چه معناست؟ توسعه قلمروی حوزه خرد است یا کلان؟ تفاوت این دو در چیست؟ چگونه باید نگاه اجرایی رده های بالای حکومتی به قلمروی خرد و کلان باشد؟ بی توجهی به این مفهوم چه چیزی به بار می آورد؟ شناخت دقیق قلمروی خرد و کلان چه تأثیری بر مدیریت جمعی توسعه محور می گذارد؟ عمدتا اگر در حوزه توسعه بیندیشیم، سؤالات بسیار زیادی با تم «قلمروی خرد و…
ادامه مطلب »
فرهنگ عشایری، فرهنگ روستایی و فرهنگ شهری تا کنون احتمالا به تفاوت های این واژه ها و مفاهیم با یکدیگر، در عین شباهت هایشان اندیشیده اید. شاید تا کنون برایتان مواردی پیش آمده باشد که بخواهید به دقت قلمروی این سه واژه و تعاریفشان را مورد بازنگری قرار دهید. عمدتا عادت فرهنگ زبانی جاری در کشور بر این است که در طبقه بندی «تمدن» این سه واژه را به ترتیب خاصی بچیند. حتی در ادبیات…
ادامه مطلب »
اصول توسعه یافتگی یا آیا توسعه پایدار نیاز به تسلسل علل ترتیبی دارد؟ در بیشتر متون توسعه، متفکران اصول تقریبا ثابتی را برای توسعه یافتگی در نظر می گیرند. اگر توسعه را در مفهوم نگاه کلان در مدیریت استراتژیک همزمان منابع سخت افزاری (طبیعی) و نرم افزاری (فکری – اجتماعی) در نظر بگیریم، می توان حداقل چهار گام مهم برای مسیر توسعه به صورت تقریبی ذیل در نظر گرفت: گام اول : سیستم سازی و…
ادامه مطلب »
مقدمه در بیشتر بحث های توسعه، زمانی که از توسعه نیافتگی صحبت میشود بلافاصله آمارهایی از رشد و پیشرفت ارائه می گردند. آمارهایی که هر چند صحیح هستند اما دال بر توسعه یافتگی نیستند. هم چنان که قبلا توضیح داده شده است مفاهیم رشد و توسعه و پیشرفت با همدیگر متفاوتند و نباید به جای همدیگر به کار گرفته شوند. به نظر می رسد بیشتر اختلاف نظرها از تفاوت در تعریف «شاخص های توسعه» بوده…
ادامه مطلب »
مقدمه در سلسله نوشتارهای «چرا توسعه پایدار زمان بر است؟» به بررسی مفاهیم توسعه ای و چرایی های توسعه نیافتگی می پردازیم. در نوشته های پیشین نقش «جامعه کوتاه مدت و رشد اقتصادی» را بررسی کردیم. در این نوشته قرار است در مورد تأثیر وزن جامعه شناختی اخلاق بر اقتصاد در هشتاد سال گذشته و این که چرا ما توسعه نمی یابیم بپردازیم. شایان توجه است که کلیه مطالب این نوشته در همه بخش های…
ادامه مطلب »
چرا توسعه پایدار زمان بر است؟ بخش اول – جامعه کوتاه مدت مقدمه قبلا در یک سلسله توئیت به طور مختصر در مورد چرایی امکان ناپذیری اعمال مدل های توسعه پایدار بر ایران صحبت کرده ام. آن جا به صورت مختصر نوشتم تا مجالی باشد که هر کدام را به صورت کامل و با جزییات زیاد تحت نگارش درآورم. پروسه ای که به زعم من بیش از چند روز نمی کشید، تا هفته ها طول…
ادامه مطلب »