دسته: تفکر سیستمی

چند روز پیش طبق معمول بعد از ظهرها، که پیاده‌روی تا خانه را با «پادکست» همراه می‌کنم، اپیزود چهارم پادکست بسکت را گوش می‌کردم. این اپیزود صحبت با دکتر ساجدی، مدیرعامل پیشین شناسا و استاد دانشگاه بود. بیش از هر چیزی، لحن و بیان میهمان برنامه بسیار جذاب و آموزنده بود و گفتگو در فضای دقیق و بسیار لذت‌بخشی پیش می‌رفت. بعد از شنیدن این گفتگو، به آینده و گذشته کسب و کاری و نیز… ادامه مطلب »

مدت‌هاست که درون ذهنم با یک سؤال بزرگ مواجه بوده‌ام: چرا باید جوامع بشری به برخی افراد به صرف مورد تبعیض واقع شدن، امتیازات خاصی بدهند؟ آیا باید همواره «تمام امتیازات» را به صورت عادلانه تقسیم کرد؟ حتی امتیازاتی که بخش دیگری از جامعه آن را به دست آورده‌است؟ منظور امتیازاتی است که اساسا ما هیچ‌‍ تلاشی برای کسبشان نداشته‌ایم. شاید هم امتیازاتی که فکر می‌کنیم «دیگرانی» عامل نرسیدن ما شده‌اند. در تمام این موارد… ادامه مطلب »

برای ما همواره انتقاد از گذشته راحت‌ترین و دم دست‌ترین کار ممکن بوده‌است. تقریبا در تمام مطالعات توسعه بخش بسیار مهمی به «آسیب‌پذیری» و سخن از «چرا ما توسعه نیافته‌ایم» گذشته است و خود من هم در نوشتن این وبلاگ و مطالبی که با برچسب توسعه پیش رفته‌اند، از این قاعده مستثنی نبوده‌ام. چند روز پیش با خودم فکر می‌کردم به عنوان یک تمرین ذهنی بیایید فرض کنیم ما در دوران صفویه و در «ابرقدرتی»… ادامه مطلب »

خواندن کتاب در مترو و در زمان حرکت بین ایستگاه‌های قطار جزو عادت‌هایی است که ترک کردنش برایم سخت است. در این میان، در برنامه کتاب‌خوانی «طاقچه» من، این دو هفته اخیر، کتاب «قدرت بی‌قدرتان» که - خیلی وقت پیش و پس از خواندن نامه «واتسلاو هاول به گوستاو هوساک» را می‌خواندم - آن را خریده‌بودم، در ردیف خواندن قرار گرفته‌بود. نامه‌های سرگشاده واتسلاو هاول کتاب نامه‌های سرگشاده، واتسلاو هاول دریافت کتاب کتاب بی‌واسطه بسیار… ادامه مطلب »

حکمرانی خوب، یک نیاز جمعی است. در واقع پایه‌ای‌ترین و نهایی‌ترین پاسخ متخصصان توسعه به سوال آزاردهنده و دائمی «چه باید کرد؟» همواره از این جاده می‌گذرد: حکمرانی خوب (Good Governance) مقدمه: دستمایه نوشتن این نوشته و برون‌ریزی ذهنی پادکست «امین آرامش و علی آردم» در پادکست کارنکن و مطالعاتی شد که در حوزه توسعه و حکمرانی خوب داشته‌ام و بد ندیدم به همین بهانه هم که شده اندکی منظم‌تر این مباحث را برای خودم… ادامه مطلب »

تفرقه بینداز و حکومت کن، تقریبا ترجیع‌بند بیشتر مباحث سیاسی از قدیم‌الایام تا به امروز بوده‌است. هر جا کسی خواسته باشد اندکی دقیق‌تر در مورد سیاست‌ها و پشت پرده تصمیم‌های بزرگ بگوید، از این عبارت استفاده می‌کند. به خصوص این عبارت در توصیف رفتارهای بریتانیا و تحلیل‌های دایی جان ناپلئونی همچون مرصع‌پلو می‌درخشد. به نظر می‌رسد چنین عبارتی در واقع از "Divide and Conquer" گرفته شده‌باشد. این عبارت البته نه با واژۀ «تفرقه» که معنای… ادامه مطلب »

گذشت زمان در عین پیش‌ پاافتادگی، یکی از دردآورترین پدیده‌ها در زندان است. زمان آن‌قدر بی‌ارزش است که معمولا در زندان «ساعت دیواری» هم به ندرت پیدا می‌شود و عمدتا در هر بندی، ممکن است یکی به بالای سر افسر نگهبانی، یا «زیر هشت» (محل حائل بین در افسر نگهبانی و بند) وصل شده‌باشد. هر زندانی معمولا برای خودش تفریحات و اموراتی را دست و پا می‌کند که از شر ذهنش، از شر نجواهای ذهنی،… ادامه مطلب »

در نوشتن گزارش و رسم و سیاقی که امسال پیش گرفته‌بودم، وقفه‌ای رخ داد. بیشتر این وقفه البته به خاطر «دستگیری» و «بازداشت موقت ۲۶ روزه من» بود و ننوشتنم بیشتر به خاطر دسترسی نداشتنم بوده‌است. https://moshirfar.com/the-roadmap-1401/ طبق معمول از برنامه کتابخوانی شهریور ماه می‌‍‌نویسم. شهریور ماه روی بحث اقتصاد و کسب و کار بیشتر متمرکز شدم و کتابخوانی را به این سمت و سو بردم. از بحث «نگاهی با دوربین به اقتصاد ایران» نیز… ادامه مطلب »

نگاهی با دوربین به اقتصاد ایران، از مشروطه تا کنون که به کوشش دکتر احمد سیف و توسط نشر کرگدن به چاپ رسیده‌است، احتمالا گریه‌درآورترین کتاب در حوزه تاریخ اقتصاد توسعه ایران باشد. تیربینی نویسنده که قبلا کتاب «قرن گم‌شده، نگاهی به اقتصاد ایران در قرن نوزدهم» را از او خوانده‌بودم، باعث شد معتقد شوم که هیچ کسی همچون دکتر احمد سیف واقعا نمی‌تواند مسائل اقتصاد توسعه ایران و «توسعه‌نیافتگی اقتصاد ایران» را با این… ادامه مطلب »

مقدمه دانشگاه بروم یا نروم؟ این روزها فضای دیجیتال پر از این مسئله است:درس بخوانم یا بروم دنبال کارآفرینی؟ بالاخره کدام یک؟ من البته پراکنده در این مورد چیزهایی نوشته‌بودم. از جمله این دو نوشته که در یکی از «لزوم دفاع تمام‌قد از آموزش عالی در ایران» گفته‌ام و در دیگری از «در رثای اژدهاکشی» و «جایگزینی عمل‌گرایی صرف به جای تئوری‌پردازی» https://moshirfar.com/iranian-academy/ https://moshirfar.com/theory-vs-practice/ آن‌چه امروز اینجا می‌نویسم هم به نوعی جمع‌بندی مطالب گذشته است… ادامه مطلب »

مقدمه‌ مدت زیادی است که در مورد توسعه پایدار ننوشته بودم. نوعی تنبلی و روزمرگی یا هر چیز دیگری که اسمش بود اجازه نمی‌داد حتی یک صفحه هم در این مورد بخوانم یا بنویسم. مشخصا رغبت و امیدی هم به نوشتن نبود و صد البته ذهنیت و احساس ناامیدی شدیدی که به واسطه حضور در توییتر ایجاد می‌شد، ناخواسته باعث میشد باور کنم که «ما اصلا مال توسعه نیستیم» و «فعلا کلاهتو بچسب باد نبره،… ادامه مطلب »

با این تصویر شروع شد. از نوشتن و قدرت التیام بخش آن چه می‌دانم؟ برداشت اول - ناقوس مرگ https://moshirfar.com/stories/ یکی از مهم‌ترین نقاط عطف در زندگی من، نگارش داستان بلند «ناقوس مرگ» در اولین «قرنطینه رسمی کرونا» در اواخر سال ۹۸ بوده‌است. ناقوس مرگ البته در مدت زمانی کمتر از یک هفته نوشته شد و خودم هم در تعجب بودم از این که چگونه ممکن است چنین داستانی را بتوانم در این مدت کوتاه… ادامه مطلب »

مهاجرت کنیم؟ مهاجرت بد است یا خوب؟ چگونه بین ماندن و رفتن انتخاب کنیم؟ حتما بارها و بارها با چنین سؤال‌هایی روبرو شده‌اید. به خصوص که این روزها بحث مهاجرت در شبکه‌های اجتماعی و به خصوص لینکدین داغ شده است. قبل از ورود به این بحث قاعدتا این پیش فرض را بگیریم که نگاه دوقطبی و «هر که رفته خائن / موفق و هر که مانده ناموفق/خوش‌خیال است» را به طور کامل دور بریزید.  آن‌چه… ادامه مطلب »

به بهانه پادکست ونزوئلا و کتاب معمای فراوانی مدت‌ زیادی نیست که پادکست دغدغه ایران را دنبال می‌کنم. در روند آشتی با پادکستم، این پادکست هم جزو آن‌هایی بود که در خوراک و به قول محتوایی‌ها «سبد محتوای» من قرار گرفت. در یکی از قسمت‌ها اشاره‌ای به کتاب «معمای فراوانی» شده‌بود و بحث از آن‌جا به سمت «فوکویاما» و «دولت‌سازی» در دنیای مدرن رسید. به هر صورت برای ما که «دغدغه استفاده صحیح از منابع»… ادامه مطلب »

به بهانه بحث آغاز و پیشرفت واکسیناسیون و گفتگوهای بسیار زیادی که حول این اتفاق در شبکه‌های اجتماعی در جریان است، چند سطری می‌نویسم تا هم وبلاگ به روز بماند و هم به عنوان یک مطالعه موردی بتوان در آینده این تصمیم را ارزیابی کرد. قبل از آن البته چند کلمه‌ای گزارش‌طور در مورد روزگارم می‌نویسم. تغییر در موقعیت شغلی از اول فروردین ۱۴۰۰ به این نتیجه رسیدیم که دپارتمان محتوا نیازی به «مدیر ارشد»… ادامه مطلب »

پیکان سرنوشت ما روایتی جذاب و گیراست. روایتی از پیکانی که در واقع تاریخچه توسعه صنعتی ایران را به چالش می‌کشد. روایت توسعه در زمینی بایر که در آن هر تلاشی برای باروری خاک و پیشرفت کلان، صرفا سی سال عمر می‌کند. داستان پیکان سرنوشت ما خواندنی است، نه از آن جهت که تجربه کارآفرینی نابی به قلمی ساده و گیرا نوشته شده‌است، خواندنی است چون سراسرش غم و درد است. سراسر این کتاب مملو… ادامه مطلب »

فرشته زیر آخرین پستم کامنتی گذاشته‌است که به نظرم می‌توان پاسخش را به یک پست وبلاگی تبدیل کرد. ابتدا صحبت‌های فرشته را بخوانیم: [su_spoiler title="صحبت‌های فرشته" style="fancy" icon="plus-square-1"] سلام وقت بخیرتبریک میگم این موندگاری رو میدونم برای کسیکه نمی تونه یه جا قرار بگیره چه کاره سختیه ولی حتما لذت خودش رو داره انجام کارهای بعید و دور از ذهن آقای مشیرفر عزیز من هم مثل دوست پشت کنکوری مون نقشه راه میخام!برای کسیکه نویسندگی… ادامه مطلب »

سیستم‌های توسعه‌ای چگونه رشد می‌کنند؟ اصلا سیستم چگونه قرار است به سوی رشد برود؟ مقدمه پیش‌‌تر از تلقی‌های نادرست ما از توسعه نوشته‌ام. نوشتم که سیستم‌های توسعه‌ای بنا به مقتضیات درونی خودشان پیش می‌روند و بیشتر فشار اعمالی از بیرون بر آن‌ها معمولا به ثمر نمی‌نشیند. جایی نوشتم که علت اصلی شکست برنامه‌های توسعه درایران، معمولا در آناکرونیسم و آناپولیسیسم است. یعنی زمان‌پریشی و مکان‌پریشی. دست‌‌مایه اصلی نگارش این مطلب اما کتاب «رقص تغییر» پیتر… ادامه مطلب »

مقدمه چند هفته پیش کتاب «پوست در بازی» با پیگیری «سعید رمضانی» به دستم رسید. این کتاب یک اثر «ماقبل آخرین اثر» نسیم طالب است. (آخرین کتابش را با عنوان The statistical Consequences of Fat tails نوشته است که اگر مایل باشید، می‌توانید از بخش کتاب‌های مرجع من دانلود کنید. (اینجا کلیک کنید و زیر عنوان «پیچیدگی و سیستم‌های پیچیده» را ببینید.) قبل از آن‌که در این مورد چیزی بنویسم، باید بگویم که خود سعید… ادامه مطلب »

تا حالا برایتان پیش آمده است جایی باشید و برای کسی غیر از خودتان اتفاقی بیفتد؟ مثلا کیف کسی را بزنند یا شخصی را جلوی چشمتان کتک بزنند؟ در این مواقع چه می‌کنید؟ ممکن است در چنین مواقعی یکی از چند حالت زیر را برگزینیم: در واقعه مستقیما دخالت کنیم.در واقعه هیچ دخالتی نکنیم و صرفا به تکان دادن سرمان بسنده کنیم.در واقعه هیچ دخالتی نکنیم، محل را ترک کنیم.در واقعه هیچ دخالتی نکنیم، از… ادامه مطلب »

تا کنون دو مقاله در مورد نفرین منابع و بیماری هلندی اقتصاد ایران نوشته‌ام. پیشتر توضیح داده‌ام که ما بیش‌تر از آن‌چه دچار نفرین منابع باشیم، دچار بی‌کفایتی سیستماتیک هستیم. اما طبق قرارمان قرار نیست دیگر از «توسعه‌نیافتگی» ایران بنویسم. قاعدتا با ادبیات شبکه‌های اجتماعی «لایک خور» چنین نوشته‌هایی همیشه بالاست. به هر حال می‌توان به هزار و یک دلیل و برهان متوسل شد و «خود زنی» کرد. درست همان‌طوری که قدیم‌ها میشد برای دیگران… ادامه مطلب »

تا کنون به این فکر کردید که برخی از رفتارهای جمعی ما، غیر از آن چه یاد گرفتیم، از «محیط» در برگیرندۀ ما هم تاثیر می‌پذیرد؟ [su_note note_color="#43b715"] تأکید البته روی همه رفتارهای جمعی نیست. روی «تصمیم‌گیری» است. روی نقش چیزی است که نسیم طالب مکررا در Fooled by randomness از آن سخن می‌گوید: شانس و محیط تصمیم‌گیری.[/su_note] گاهی این پدیده «تجانس گروهی» است، گاهی «تئوری بازی»، گاهی «قوی سیاه». در واقع بیشتر موارد شناخت… ادامه مطلب »

توسعۀ پایدار چه ارتباطی با اخلاق دارد؟  چه زیرساخت‌های اخلاقی برای توسعه‌یافتگی مورد نیاز است؟ کارکردهای اخلاقی چگونه به توسعه‌یافتگی می‌رسند؟ پیش‌نوشت:این نوشته ماحصل یک بحث دو‌نفره بین من و پویا شیخ‌حسنی در باب توسعه است. البته نوشتن این متن بیشتر از سه ماه به طول انجامیده‌است و دائم در حال سبک‌-سنگین کردندشان بوده‌ام. آن‌چه در ادامه می‌خوانید بر خلاف بیشتر نوشته‌های این وبلاگ که در آن‌ها همواره بر مستدل بودن و مستند بودن بحث‌های… ادامه مطلب »