مکرر در این وبلاگ من از «توسعۀ پایدار» صحبت کرده‌ام. مکرر تأکید کرده‌ام که چه چیز‌هایی توسعۀ پایدار نیست و توسعه چه پروسه‌ای را باید طی کند. بارها و بارها در لزوم اهمیت «نسل» برای توسعه‌یافتگی سخن گفته‌ام. این روزها که بحران‌های اقتصادی که تا پیش از این «زیر پوست اقتصاد» ایران در حال خزیدن بودند، سر برآورده‌اند و دندان‌های تیزشان را نشان می‌دهند، بازار بحث‌ و تحلیل و صحبت از «توسعه‌نیافتگی» و پیشنهاد «راهکار»… ادامه مطلب »
 قاب توسعه از مشروطه و وقایع مربوط به آن تا انقلاب ۵۷ حدود ۷۲ سال فاصله است: تقریبا چهار نسل بین این دو انقلاب فاصله انداخته‌اند. تقریبا به اندازۀ چهار نسل ابعاد، آرمان‌ها و خواسته‌های این دو انقلاب از هم‌دیگر فاصله گرفته‌اند. دو شاخص اصلی و مهم تمایز این دو واقعه از هم‌دیگر در ماهیت درونی این دو واقعه پنهان است. ماحصل واقعۀ اول و درون‌مایۀ آن تلاشی برای رهایی از سنت است و ماحصل… ادامه مطلب »
در پی بحث‌ها و فیدبک‌های خوبی که از دوستان در مورد نوشتۀ قبلی دریافت کردم، احساس می‌کنم مواردی در آن نوشته هم‌چنان نیازمند توضیح هستند. هر چند معتقدم علوم انسانی و فکری عرصۀ ادبیات و تفکرات انتزاعی است و هر تفکری زائیدۀ پیش‌زمینه و درون‌مایۀ فلسفی و تاریخی خودش است، اما لازم می‌بینم تأکید کنم که اساسا نویسنده همواره بر این باور است که یافته‌ها و نوشته‌ها و درکش از «توسعۀ پایدار» در پرتو زمان و… ادامه مطلب »
مرگ توسعه در ایران، امروز رخ نداده‌است  از حدود ۱۷۰ سال پیش که نخستین برنامه‌های توسعه در ایران شکل اجرایی به خودش گرفت، تأسیس دارالفنون و توجه ویژه به کشاورزی، دانش آموختگی و اعزام جوانان به خارج از کشور جهت فراگیری علوم و فنون نظامی ابتدایی‌ترین اقدامات دولت وقت بوده‌است. قریب ۵۰ سال پس از آن حضور و ظهور اندیشه‌های تحول‌خواهانه و حرکت به سوی حکومت مظفری با دو واقعۀ بسیار مهم همراه شد. دو… ادامه مطلب »
    سلام و شب بخیر خدمت دوستان گرامی بسیار خرسندم که فرصتی دست داد تا امروز پنج‌شنبه ۲۱ تیرماه ۱۳۹۷ در خدمت دوستان، فرهیختگان و علاقمندان به بحث توسعۀ پایدار باشم. امیدوارم که در این فرصت کوتاه از ماحصل گفت‌ و شنودمان مطالبی بیاموزیم و در پایان چیدمان مرسوم انگاره‌های ذهنی ما سامان منظم‌تری یافته باشند. در چهار سال اخیر که مطالعات و پژوهش‌هایم پس از سؤال اساسی «چه باید کرد» به صورت جامع‌تر… ادامه مطلب »
مقدمه قبلا در این وبلاگ از این مسئله صحبت کردیم که «خشونت بر خلاق تصور آقای برشت، در ذات بشر نهادینه‌ شده‌است» و بشر صرفا زمانی می‌تواند نسبت به هم‌نوعش خشونت کمتری بورزد که شدیدا در چارچوب‌ها و سیستم‌ها محدود شده‌باشد. این خشونت ممکن است از نوع فیزیکی هم نباشد. ممکن است انسانی هوس کند با استفاده از روابط و رانت اطلاعاتی، سیاسی یا اقتصادی، در فرصت‌هایی که در سیستم کلان برایش به وجود آمده‌است… ادامه مطلب »
قبلا تأکید کرده‌ام که «توسعه چهره‌ای تماما زنانه‌ دارد» و پایداری توسعۀ آیندۀ ایران تا حد زیادی به «زنان» وابسته است. پیرامون بحث‌هایی که بعدها  ذیل آن نوشته صورت گرفت، و پیام‌هایی که در رسانه‌های مختلف دریافت کرده‌ام، احساس می‌کنم هم‌چنان نیاز به توضیح و تفسیر این نوشته وجود دارد. به هر حال من معقتدم علاوه بر نارسائی‌هایی که ذاتا با زبان فارسی آمیخته است، برخی آفت‌های فکری هم گریبانگیر این بحث بوده‌ و هست… ادامه مطلب »
مشغول خواندن جامع‌التورایخ رشیدی هم‌زمان با دوباره خوانی «عقلانیت و توسعه‌یافتگی ایران» و البته «وضع بشر» آرنت شده‌ام. تعادل جالبی بینشان می‌توانم برقرار کنم. آرنت از «زحمت» به عنوان تنها موجودی اصلی تاریخ بشر می‌گوید، جامع‌التورایخ از یک مفهوم بسیار بومی : «الحق لمن غَلب». سریع‌القلم از پروسۀ اشتباهاتی که در طول تاریخ منحصرا مرتکب شده‌ایم.   من توسعه‌نیافتگی را در همین یک جمله حداقل برای دورۀ مغول می‌توانم خلاصه کنم: «الحق لمن غلب» (حق… ادامه مطلب »
در سلسله بحث‌های «چرا توسعه‌ی پایدار زمان‌بر است؟» در مورد مسائل مختلف و تأثیرگذار بر توسعه‌نیافتگی ایران سخن گفتیم. از مسائل مختلفی که توسعه‌یافتگی را فرآیندی زمان‌بر و طولانی و سخت کرده‌اند بحث کردیم و استدلال کردیم که «توسعه چهره‌ای تماما زنانه دارد» و «تربیت نسل توسعه‌خواه» مهم‌ترین گام برای توسعه‌ی ماست. در این نوشته می‌کوشیم تحلیل‌های موجود و راهکارهایی را بررسی کنیم که ممکن است ما را به توسعه نرسانند. چارچوب نظری این بحث،… ادامه مطلب »
سنت و تجدد در مفهوم تقابل افکار جاری با افکاری است که قبلا در محیط وجود نداشته‌اند. میزان آشتی و هم‌زیستی این دو یکی از شاخص‌هایی است که برای تأثیرگذاری یا تأثیرپذیری جوامع از توسعه می‌توان به آن اندیشید. جنبش‌های متعددی در طول تاریخ بشری در مقابله با «تجدد» پا گرفته‌اند که از مهم‌ترین نمونه‌های آن در جوامع اروپایی، می‌توان جنبش «لودیت‌ها» و در جامعۀ ایران ممنوعیت‌ ویدئو را می‌توان مثال زد. از آن سو… ادامه مطلب »
این نوشته بسیار طولانی و حاوی بیش از ۴ هزار کلمه است. لطفا زمانی که هیچ کار مفید دیگری ندارید، به مطالعه‌ی آن بپردازید. برای پیشگیری از اتلاف وقت شما، من متن نوشته را در یک فایل PDF برایتان آورده‌ام که می‌توانید آن را پرینت گرفته و مطالعه نمایید.    مقدمه گفتگو محوری‌ترین و مهم‌ترین اصل و پایه برای توسعه‌ی پایدار است. من بارها در این وبلاگ بر این جمله تأکید کرده‌ام و هم‌چنان معقتدم… ادامه مطلب »
توسعه چهره‌ای تماما زنانه دارد آنچه‌ در این نوشته می‌خوانید مطابق معمول این وبلاگ نظرات، اندیشه‌ها و برداشت‌های شخصی نویسنده‌اش هستند و نویسنده در تمامی بخش‌های این متن با اعتقاد تردیدآمیز به «مرگ مؤلف» این مطلب را نوشته‌است. بدیهی‌ است این نوشته‌ها برای فهم بهتر مسئله‌ی توسعه نگاشته می‌شوند و قابلیت ارجاع به عنوان رفرنس را ندارند. نقش زنان در توسعه‌ی پایدار چیست؟ این کمابیش عنوان سؤالی بود که دیرزمانی «معصومه شیخ‌مرادی» از من پرسیده‌بود.… ادامه مطلب »
فساد سیستماتیک تا کنون در بررسی مواردی که برچسب «چرا توسعه‌پایدار زمان‌بر است» خورده‌اند، موارد متعددی را بررسی کرده‌ایم. در این نوشته می‌کوشیم به سمت بحث ساختارهای سیستم اجتماعی و بررسی «فساد سیستماتیک» در سیستم بپردازیم تا ببینیم وجود فساد در سیستم و فساد سیستماتیک از منظر توسعه‌پایدار چگونه می‌تواند بر کل سیستم تأثیر‌گذار باشد. خواهشمندم پیش از ورود به این بحث حتما حداقل یکی از این چند منبع را مطالعه فرمایید: «مقدمه‌ای بر سنجش… ادامه مطلب »
لطفا ده دقیقه زمان بگذارید و این ویدئو را با تمام وجودتان تماشا کنید. سرمایه‌دارترین روستایی ایران https://kavimo.com/medias/ebxsekvans2c کاری ندارم که این روستایی از چه راهی به اینجا رسیده است؛ عقاید و روش‌هایش چقدر درست است و درست نیست و چقدر از جهان اطرافش شناخت دارد. کاری ندارم که اتاق بالای طویله ۶۰۰ یورو می ارزد یا نه. کاری ندارم که چقدر در تبلیغ فرهنگ کشورش و فرهنگ «روستاگردی و طبیعت گردی» مؤثر بوده است… ادامه مطلب »
کتاب ما ایرانیان مقصود فراستخواه «ما ایرانیان» مقصود فراستخواه یکی از مهم ترین کتاب هایی است که برای فهم همه جانبه موضوع «توسعه و عقب ماندگی» باید خوانده شود. کتابی است که برای درک توسعه حتما باید چند باری خوانده شود. یا بیش از چندین بار و خط به خط و موضوع به موضوع کاویده‌شود. ما ایرانیان مقصود فراستخواه بر یک مسئله مهم استوار است: «مسئله محور»است. عمدتا کشنده‌ترین مشکل در هر سیستمی این است… ادامه مطلب »
قلمروی خرد و کلان در توسعه به چه معناست؟ توسعه قلمروی حوزه خرد است یا کلان؟ تفاوت این دو در چیست؟ چگونه باید نگاه اجرایی رده های بالای حکومتی به قلمروی خرد و کلان باشد؟ بی توجهی به این مفهوم چه چیزی به بار می آورد؟ شناخت دقیق قلمروی خرد و کلان چه تأثیری بر مدیریت جمعی توسعه محور می گذارد؟ عمدتا اگر در حوزه توسعه بیندیشیم، سؤالات بسیار زیادی با تم «قلمروی خرد و… ادامه مطلب »
جامعه بی گفتگو - مقدمه در بررسی مسائل توسعه پایدار، عمدتا میتوان به دو بعد مهم توسعه اشاره کرد: بعد عملیاتی و مادی توسعه و بعد انسانی-عملکردی توسعه. بعد عملیاتی و مادی توسعه شامل برنامه هایی از اقتصاد، سیاست و جامعه است که در طیف «پیشرفت» جای گرفته اند. مسائلی نظیر نانوتکنولوژی، راه سازی، سدسازی و تربیت مهندس و بعد انسانی- عملکردی توسعه شامل برنامه هایی از اقتصاد، سیاست و جامعه است که در طیف… ادامه مطلب »
فرهنگ عشایری، فرهنگ روستایی و فرهنگ شهری تا کنون احتمالا به تفاوت های این واژه ها و مفاهیم با یکدیگر، در عین شباهت هایشان اندیشیده اید. شاید تا کنون برایتان مواردی پیش آمده باشد که بخواهید به دقت قلمروی این سه واژه و تعاریفشان را مورد بازنگری قرار دهید. عمدتا عادت فرهنگ زبانی جاری در کشور بر این است که در طبقه بندی «تمدن» این سه واژه را به ترتیب خاصی بچیند. حتی در ادبیات… ادامه مطلب »
اصول توسعه یافتگی یا آیا توسعه پایدار نیاز به تسلسل علل ترتیبی دارد؟ در بیشتر متون توسعه، متفکران اصول تقریبا ثابتی را برای توسعه یافتگی در نظر می گیرند. اگر توسعه را در مفهوم نگاه کلان در مدیریت استراتژیک همزمان منابع سخت افزاری (طبیعی) و نرم افزاری (فکری – اجتماعی) در نظر بگیریم، می توان حداقل چهار گام مهم برای مسیر توسعه به صورت تقریبی ذیل در نظر گرفت: گام اول : سیستم سازی و… ادامه مطلب »
مقدمه در بیشتر بحث های توسعه، زمانی که از توسعه نیافتگی صحبت میشود بلافاصله آمارهایی از رشد و پیشرفت ارائه می گردند. آمارهایی که هر چند صحیح هستند اما دال بر توسعه یافتگی نیستند. هم چنان که قبلا توضیح داده شده است مفاهیم رشد و توسعه و پیشرفت با همدیگر متفاوتند و نباید به جای همدیگر به کار گرفته شوند. به نظر می رسد بیشتر اختلاف نظرها از تفاوت در تعریف «شاخص های توسعه» بوده… ادامه مطلب »
مقدمه در سلسله نوشتارهای «چرا توسعه پایدار زمان بر است؟» به بررسی مفاهیم توسعه ای و چرایی های توسعه نیافتگی می پردازیم. در نوشته های پیشین نقش «جامعه کوتاه مدت و رشد اقتصادی» را بررسی کردیم. در این نوشته قرار است در مورد تأثیر وزن جامعه شناختی اخلاق بر اقتصاد در هشتاد سال گذشته و این که چرا ما توسعه نمی یابیم بپردازیم. شایان توجه است که کلیه مطالب این نوشته در همه بخش های… ادامه مطلب »
چرا توسعه پایدار زمان بر است؟ بخش اول – جامعه کوتاه مدت مقدمه  قبلا در یک سلسله توئیت به طور مختصر در مورد چرایی امکان ناپذیری اعمال مدل های توسعه پایدار بر ایران صحبت کرده ام. آن جا به صورت مختصر نوشتم تا مجالی باشد که هر کدام را به صورت کامل و با جزییات زیاد تحت نگارش درآورم. پروسه ای که به زعم من بیش از  چند روز نمی کشید، تا هفته ها طول… ادامه مطلب »
از دام محتوا چگونه باید گریخت؟ مصداق سازی و مصداق یابی در کسب و کارهای داخلی چرا نمی توان در شهرستان ها یک کسب و کار اینترنتی با تعداد استفاده کننده بالا راه انداخت؟ چرا دیجی کالا و بامیلو و اسنپ در تهران متولد شده اند؟ چرا زوکربرگ و لری پیج و جف بزوس، هر سه توانستند در آمریکا کسب و کار میلیارد دلاری راه اندازی کنند و چرا این اتفاق در بریتانیا یا آفریقای… ادامه مطلب »
در لزوم نقد خویشتن: "شرم انقلابی درون ماست." شرم چیست و چرا یکی از اساسی ترین ملزومات توسعه پایدار «حس شرم جمعی» است؟ چرا باید در سطح ملی از مسائل بسیار زیادی «شرمسار» بود؟ شرمنده چه چیزی و چه کسی باشیم و چرا شرم انقلابی درون ماست؟ در این نوشته می کوشم این سؤالات را بیشتر و جدی تر بررسی کنم. این نوشته پس از بازخوانی کتاب "در ستایش شرم" از "قاضی مرادی" به رشته… ادامه مطلب »
 دردنامه توسعه *** کلیه مطالب این نوشته در همه بخش های آن صرفا بیانگر نظرات، آموخته ها، اندیشه ها و تجربیات شخصی نویسنده اش می باشد و ممکن است در همه بخش های آن حاوی کژتابی، کج فهمی و مملو از اشتباه باشد. نویسنده ضمن پذیرش حق نقد خواننده، با اعتقاد تردیدآمیزش به مرگ مؤلف، مسئولیت این نوشته در آینده را نمی پذیرد. این نوشته جز برای نقدهای آینده خود نویسنده، قابلیت ارجاع به عنوان… ادامه مطلب »
 توجه : این نوشته بسیار طولانی و بالغ بر ۱۲ هزار کلمه (سی صفحه) است. هر چند توصیه من استفاده از نسخه PDF آن برای راحت تر ارتباط برقرار کردن است، اما دوست دارم ویدئوها و لینک های بسیاری را که جهت کمک به فهم بهتر آن درج کرده ام را حتما ملاحظه بفرمایید.  آیا کشور ما عقب مانده است؟ در گفتگو با الهام الهام از دوستان قدیمی من است که هم اکنون به تدریس… ادامه مطلب »
به جای مقدمه درباره یادگیری کریستالی مطالب بسیار زیادی نوشته شده است. حداقل میتوانید چند صد پاسخ در زیر تمرین مربوط به آن در متمم ببینید. به نظرم آن فایل صوتی هنوز آن قدر شفاف و گویا و کامل است که ارائه هرگونه توضیح بیشتر در زمینه یادگیری کریستالی بی مورد باشد. به هر حال، آن چه در این نوشته می یابید، تنها بیان تجربیات و آموخته ها و ترسیم کریستال های یادگیری من است… ادامه مطلب »
*** کلیه مطالب این نوشته در همه بخش های آن صرفا بیانگر نظرات، اندیشه ها و تجربه های شخصی نویسنده اش می باشد و ممکن است در همه بخش های آن حاوی کژتابی، کج فهمی و مملو از اشتباه باشد. نویسنده ضمن پذیرش حق نقد خواننده مسئولیت این نوشته در آینده را نمی پذیرد. این نوشته در آینده هدف نقد خود نویسنده قرار خواهد گرفت و بنابراین به جز آن به هیچ عنوان قابلیت ارجاع… ادامه مطلب »
آیا خشونت در ذات ماست؟ آیا خشونت از خشونت فی نفسه پدید می آید یا تابع ساختارهایی است که بدون وجود خشونت ذاتا امکان وجود نمی یابند؟ خواندن این مطلب و تماشای ویدئوهای آن ممکن است برای شما آزار دهنده باشد. به هر صورت بررسی رفتارهای انسانی بدون داشتن شواهدی از خشونت در محیط زیست، امکان پذیر نبوده است.  *** کلیه مطالب این نوشته در همه بخش های آن صرفا بیانگر نظرات، عقیده ها و… ادامه مطلب »
آفات متدولوژیک تفکر در ایران *** کلیه مطالب این نوشته در همه بخش های آن صرفا بیانگر نظرات، تجربه ها و اندیشه های شخصی نویسنده اش می باشد و با افتخار ممکن است در همه بخش های آن حاوی کژتابی، کج فهمی و مملو از اشتباه باشد. نویسنده ضمن پذیرش حق نقد خواننده، با اعتقاد "تردید آمیز" به مرگ مؤلف مسئولیت این نوشته در آینده را نمی پذیرد. این نوشته جز برای نقدهای آینده خود… ادامه مطلب »