قبلا از شاخص های توسعه پایدار حرف زدیم. قبلا نشان دادیم که هر شاخصی چه معنایی دارد و چه شاخص‌هایی برای توسعه ملاک عمل هستند.
اما به نظرم آمد بهتر است کمی هم از تعارف کم کنیم و بر مبلغ افزاییم.
به همین دلیل در این صفحه در مورد شاخص‌های توسعه به جداول بی‌رنگ و بو اکتفا نمی‌کنیم. بلکه از ابتدایی‌ترین شاخص تا انتهایی‌ترین آن‌ها مطالبی می‌آوریم، جداول را نشان می‌دهیم و سعی می‌کنیم به جهان با عینک داده و فکت بنگریم.
شاخص‌های اقتصادی
در این مدل من شاخص درآمد به ازای هر فرد (تولید ناخالص داخلی به ازای فرد با تنظیم میزان تورم) را در برابر شاخص رشد اقتصادی برای دو کشور «ایران» و «هند» از سال ۱۹۶۵ تا ۲۰۰۴ سنجیده‌ام.
میزان این دو شاخص در ۴۰ سال گذشته نسبت به هم نوساناتی را نشان می‌دهد که در ادامه به تحلیل آن‌ها می‌پردازیم. برای شروع لطفا کلیک کنید:
ابتدا اجازه دهید بخشی از تاریخ هندوستان را در پرتو وقایع اقتصادی با همدیگر مرور کنیم:
وقایع مهم هندوستان از ۱۹۶۵ تا ۱۹۸۴ عبارتند از:
مهم‌ترین واقعه در ۱۹۶۵ آغاز «جنگ دوم» بین هند و پاکستان بر سر منطقۀ جامو و کاشمیر است. در این جنگ بیش از ۳ هزار سرباز هندی و بیش از ۳۸۰۰ سرباز پاکستانی مجروح یا کشته شدند. این جنگ با پیروزی هندوستان به اتمام رسید.
قرارداد آتش‌بس بین این دو کشور با مداخله و پادرمیانی دو قدرت بزرگ آن روزگار یعنی آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی امضاء شد.
۱۹۶۶ دختر جواهر لعل نهرو، ایندیرا گاندی به نخست‌وزیری هند منصوب شد. ایندیرا گاندی نخستین و تنها نخست‌وزیر زن تاریخ هند تا به امروز بوده‌است. شمه‌ای از احوالات و رابطۀ جواهر لعل نهرو و دخترش در کتاب «نامه‌های پدری به دخترش»آمده‌است.
۱۹۷۱ پر رنگ‌ترین واقعۀ سیاسی اجتماعی هندوستان آغاز جنگ سوم بین هند و پاکستان بر سر تشکیل کشور «بنگلادش» (پاکستان شرقی) در گرفته است. در نتیجۀ این جنگ که با برتری هندوستان همراه بود، کشور بنگلادش پا به عرصۀ وجود گذاشت.
به سال ۱۹۷۲ هندوستان نخستین سلاح اتمی خود را به صورت «زیرزمینی» آزمایش می‌کند.
این وقایع و وقایع سیاسی بزرگ مقیاسی در هندوستان تا سال ۱۹۸۴ پیش می‌رود. تا این‌که در این سال ایندیریا گاندی ترور می‌شود. اگر تمامی این وقایع را با سیر تحولات اقتصادی هندوستان که بر مبنای «رشد اقتصادی ده ساله در مقایسه با تولید ناخالص داخلی» سنجیده شده‌است کنار هم قرار دهیم، اولین نتیجه این می‌شود:
برای دقیق‌تر شدن این مدل نگاه، دوباره به شاخص‌ها باز می‌گردیم تا این‌بار میزان رشد اقتصادی هندوستان در برابر «زمان» را بسنجیم و با ایران مقایسه کنیم.
این نمودار رشد تولید ناخالص داخلی ده‌ساله به ازای زمان است. اگر در مکان‌هایی نظیر ۱۹۷۱ یا ۱۹۸۴ کلیک کنید و آن را با بازۀ زمانی پیشین مقایسه کنید، باز هم تغییر چندانی نخواهید یافت.
مگر این‌که عوامل دیگری هم بررسی شوند.
سراغ شاخص امید به زندگی می‌رویم. بهبود این شاخص معمولا به بهبود شرایط بهداشتی یک کشور باز می‌گردد. در هندوستان چند قرن اخیر شاخص امید به زندگی این‌گونه بوده‌است:
این روند تدریجی افزایش امید به زندگی می‌تواند نشانه‌ای از اقدامات ملی و برنامه‌های سلامت ملی باشد. شیب تدریجی این نمودار می‌تواند بیانگر یک سرمایه‌گذاری تدریجی و طولانی در این بخش باشد.
تمرین:
به سایت Gapminder مراجعه کنید.
شاخص‌های مختلف را برای ایران بسنجید و آن‌ها را با وقایع تاریخی معاصر خودشان تحلیل کنید.
به نظر شما در چه دوره‌ای ایران از منظر «شاخص‌های توسعه» در دورانی طلایی قرار داشته‌است؟
هندوستان چطور؟