بازی‌های توسعه‌یافتگی – اپیزود اول : برکسیت

تا کنون به این فکر کردید که برخی از رفتارهای جمعی ما، غیر از آن چه یاد گرفتیم، از «محیط» در برگیرندۀ ما هم تاثیر می‌پذیرد؟

تأکید البته روی همه رفتارهای جمعی نیست. روی «تصمیم‌گیری» است. روی نقش چیزی است که نسیم طالب مکررا در Fooled by randomness از آن سخن می‌گوید: شانس و محیط تصمیم‌گیری.

گاهی این پدیده «تجانس گروهی» است، گاهی «تئوری بازی»، گاهی «قوی سیاه». در واقع بیشتر موارد شناخت درستی از پدیدۀ اصلی که باعث تصمیم‌گیری ما شده‌است، نداریم.

اما در این سلسله نوشتارها قصد دارم به تدریج از «بازی‌های توسعه‌یافتگی» سخن بگویم. از تأثیر عوامل نادیده و غیرقابل کنترل بر تصمیم‌گیری های مهمی که در سرنوشت جهان امروز ما نقش مهمی بازی می‌کنند.

این نوشتار را به کشور بریتانیا و پدیده «برکسیت» اختصاص داده‌ایم.

برکسیت چه بود؟

با رأی ۵۱٫۹ درصدی مردم بریتانیا در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۶ رفراندوم «خروج از اتحادیه اروپا» در این کشور تصویب شد. سقوط دولت وقت در آن زمان و روی کارآمدن ترزا می برای پیشبرد پروژۀ برکسیت مهم‌ترین تحولات بعدی بوده‌اند.

چند روز پیش با استعفای ترزا می از پست نخست‌وزیری بریتانیا، مرحلۀ جدیدی از شکست مذاکرات برکسیت رقم خورد.

قاعدتا چنین واقعه‌ای نه در یک‌شب رقم خورده‌است و نه در یک شب به شکست انجامیده است. سه سال تمام مذاکرات فشرده و برنامه‌ریزی جدول خروج از اتحادیه اروپا با هدف دریافت امتیاز و از دست دادن کم‌ترین امتیاز اعم از تجارت آزاد یا قوانین رفت و آمد آزادانه مابین دو طرف هم‌چنان مسکوت مانده‌است و علی‌رغم گذشتن از زمان مطلوب (Deadline) هنوز خروجی شایان ذکری به دست نیامده است.

در شکل زیر تاریخ شکل‌گیری ایده برکسیت را ملاحظه می‌فرمایید:

معمای زندانی چیست؟

در ساده‌ترین حالت معمای زندانی یکی از هزاران نوع بازی است که در تئوری بازی‌ها از آن بحث می‌شود. اساسا بنا ندارم به توضیح معمای زندانی و منطق ریاضی پشت آن بپردازم، اما قصد دارم خروجی معمای زندانی را برایتان مثال بزنم و به سرعت به منطق برکسیت برسم.

در معمای زندانی غیر از حالتی که یکی از زندانیان دروغ بگوید و زندانی دیگر هم اقدام متقابل کند، ۱۲٫۵% احتمال «آزادی» یکی از دو فرد وجود دارد؛ اما از یاد نبریم که روابط سیاسی و اقتصادی اتحادیه اروپا و بریتانیا دراز مدت هستند و دستاورد ۰ یا ۱۰- در واقع به نفع هیچ‌کدام از طرفین نیست.
در هر صورت صحبتم این نیست. صحبتم این است که در شرایط کنونی میز بازی طوری چیده شده‌است که در هر شرایطی دستاوردها به ضرر بریتانیا باشد:

میز بازی در برکسیت به شکل این تصویر چیده شده‌است.

هر دو طرف دو حالت مذاکره‌ای دارند: نرم و سخت

دستاورد مذاکرات برکسیت چهار حالت مختلف خواهد داشت:

همکاری دو طرف : در این حالت بریتانیا به اتحادیه اقتصادی اروپا می‌پیوندد، اما هم‌چنان می‌تواند بر قوانین مهاجرت کنترل داشته‌باشد. (حالت قبل از برکسیت) EEA minus
همکاری اروپا، عدم همکاری بریتانیا : در این حالت روابط اقتصادی بریتانیا و اتحادیه اروپا به حالت CETA (توافق جامع بازرگانی و اقتصادی : برای نمونه کانادا – اتحادیه اروپا، نروژ – اتحادیه اروپا) در می‌آید. تبادل اقتصادی و بازرگانی بین دو طرف «بدون هزینه گمرک» پیش می‌رود، اما اقتصاد دو طرف مستقل از هم‌دیگر است. (این حالت مطلوب و مورد نظر بریتانیا بود.)
همکاری بریتانیا، عدم همکاری اتحادیه اروپا : بریتانیا نمی‌تواند عضوی از اتحادیه اقتصادی اروپا (EEA) باشد. در این حالت برخورد اقتصادی اتحادیه اروپا با بریتانیا همانند کشورهای غیر عضو (لیختن‌اشتاین و نروژ توافق جداگانه‌ای با اتحادیه دارند) شامل وضع قوانین گمرکی و هزینه‌های بازرگانی خاصی خواهد بود.
عدم همکاری دو طرف: بدترین حالت که در این مدل هر دو طرف مشمول قوانین WTO (سازمان تجارت جهانی) می‌شوند: تعرفه‌ها و لیست واردات کالاهای ممنوعه توسط هر دو طرف اعمال می‌شوند.

در واقع میزبازی در سطح مذاکرات بین‌الملل به نفع No deal چیده شده‌است. در معمای زندانی فقط ۱۲٫۵ درصد احتمال برد، آن‌هم کوتاه‌مدت برای هر دو طرف وجود دارد.